W 1917 roku w portugalskim mieście Fatima troje małych dzieci nawiedził duch Matki Boskiej. Poprosiła ich o błaganie, o oddanie się różańcowi iw ten sposób mogliby doprowadzić do zakończenia konfliktu w tym momencie atakując Europę. Młodzi ludzie, Lúcia dos Santos i jej kuzyni Francisco i Hiacynta Marto, jasno i wyraźnie powiedzieli swoim rodzicom: wizja była „wspanialsza niż słońce”, zdumiewająca postać rzucająca „wiązki światła”. Gdy rozeszła się wieść, odkrywcy ruszyli do Fatimy. (Fátima jest jak dotąd standardowym celem podróży.) Dwoje młodszych dzieci wpadło w pandemię grypy w 1918 roku, ale Lucia dożyła 97 lat, gryząc kurz w 2005 roku. Zmieniła się w religijną kobietę i rozprowadzała różne czasopisma. , przy czym głównym jest Memorias da Irmã Lúcia. „Fátima” Marco Pontecorvo opowiada historię tych młodych ludzi i zamieszanie w ich codziennych zajęciach – i w życiu ich rodzin – spowodowane tym, że dzieci odmawiają wycofania swojej historii, w każdym razie, gdy zostaną poddane ogromnemu naciskowi ze strony zwykłych i surowych specjalistów . „Fatima” opowiadana jest jeszcze wewnętrznie, skupiając się na zmysłowej prawdzie rzeczywistości dzieci i osób ją zajmujących. To przywiązanie do „prawdziwego” sprawia, że niebiańska wizja jest niewątpliwa i możliwa do wyobrażenia.
Marco Pontecorvo jest dzieckiem niewiarygodnego Gillo Pontecorvo („Bitwa pod Algierem”). Pracował ogólnie w telewizji, a „Fatima” jest jego trzecim żywiołem. W filmie „Fatima” on i jego współscenarzyści Valerio D’Annunzio i Barbara Nicolosi wykorzystują gadżet obrysowy: w 1989 r. pisarz i ekspert wątpiący (Harvey Keitel) odwiedza dojrzewającą siostrę Łucję (Sônia Braga) w jej karmelitańskiej wspólnocie w Coimbra, aby porozmawiać z nią o jej spotkaniach. Przez cały czas trwania filmu osoba Keitela porusza różne kwestie, analizuje jej deklarację, a siostra Lúcia odpowiada szczerze, od czasu do czasu poszturchując go drobnymi dowcipami i błyskiem w jej zachowaniu. (Osoby, które odwiedzały Lúcię przez długi czas, zauważają jej wyostrzoną świadomość tego, co jest naprawdę zabawne). Dyskusje te dają przestrzeń do filozoficznych i religijnych dociekań, które przedstawia historia. Sposób Keitela z siostrą Lúcią jest świadomy i oboje pozwalają drugiemu wyrazić swoją opinię. „Nie wszystko, co niewytłumaczalne, jest z gruntu niezwykłe”, mówi Keitel. Siostra Lúcia reaguje: „Zaufanie zaczyna się na granicy zrozumienia”. Chociaż między bohaterami jest dziura, która prawdopodobnie nigdy nie zostanie przekroczona, ich dyskusja jest stymulująca, solidna dyskusja, która stara się nie zniewalać antagonizmu.
Główna działalność ma miejsce w 1917 roku, kiedy Lúcia (zdumiewająca Stephanie Gil) i jej kuzyni (Jorge Lamelas i Alejandra Howard) siedzą ciasno na zakurzonych polach, aby ich duch (Joana Ribeiro) mógł do nich wrócić. W momencie, gdy się pojawia, robi to delikatnie, spacerując w odsłoniętych stopach, ubrana w białą sukienkę i płaszcz. Jej przesłanie jest poważne: konflikt powinien się skończyć. Rodzeństwo Lucii, Manuel, ogłoszono, że już dawno nie żyje, a mama Lúci, Maria (Lucia Moniz), wyjątkowa niekonsekwentna i od czasu do czasu okrutna dama, ma nieszczęście, że nie prosiła wystarczająco mocno o powrót dziecka. Maria jest przekonana, że Lúcia kłamie. Z jakiego powodu Dziewica miałaby się ukazywać młodzieńcowi, a nie ogólnie doskonałemu dziecku? Burmistrz (Goran Visnjic), człowiek z głównego nurtu, jest przerażony odkrywcami pędzącymi do Fatimy i posuwa się do takiej skrajności, że zamyka kongregację. Dodatkowo wciąga dzieci na rundy egzaminów krzyżowych. Włącza się łańcuch dowodzenia Kościoła katolickiego, a minister sąsiedztwa (Joaquin de Almeida) wnosi poważną broń. Dzieci pozostają niezachwiane. „Była jakkolwiek szczera, jak ty możesz być” – zdradza Lúcia obrażonej matce.
Coś, co wyróżnia „Fatimę” z porównywalnych filmów, to ostrożna troska o rozwój postaci. Wszyscy będą skomplikowani: dzieci, ich rodzice, duchowny. Rzeczywiście, nawet burmistrz ma pogmatwane relacje ze swoją drugą połówką, jego lepszą połową, która uwielbia swoją lepszą połówkę, ale akceptuje dzieci. Burmistrz mógł zostać przedstawiony jako drwiący łajdak. Widać, pod jakim gigantycznym naciskiem się znajduje. Podobnie matka Lucii mogła zostać przedstawiona jako łotr. Ona nie jest. Jest rozdarta na 1 000 000 unikalnych sposobów.
Cudów trudno jest przedstawić na filmie. Ryzykujesz byciem banalnym lub przekształceniem nieziemskiego spotkania w minimalny, przekraczający wpływ CGI. Pontecorvo i jego operator Vincenzo Carpineta trzymają się tego z daleka, skupiając się na normalnym świecie. Nacisk na wysokie trawy poruszające się z wiatrem, mieszanie liści, powoduje, że natura wydaje się rozprzestrzenieniem większego elementu, który próbuje przekazać. Terrence Malick jest w tym ekspertem, przywołując doświadczenie pewności siebie poprzez stabilne ujęcia bardzo wysokie, szukając światła, z podzielonymi głosami dochodzącymi jak szeptane petycje. Pontecorvo nie popycha go w stopniu, w jakim popycha go Malick, ale sprawia wrażenie, że rzeczywisty świat nie jest po prostu fizyczny. Jest urocza sekunda, w której Lúcia nagle widzi chwiejne wierzchołki drzew nad jej głową, jakby w żadnym wypadku nie były drzewami, ale odciski drzew w wodzie. Prawda nie jest prawdziwa, jest coś z przeszłości.
Kiedy zastanawiałem się nad tym zagadnieniem przedstawiania zjawisk nadprzyrodzonych w formie wideo, zadzwonił olśniewający obraz Henry’ego Ossawy Tannera z 1898 roku „Zwiastowanie”. Kiedy mieszkałem w Filadelfii, „odwiedzałem” ją za każdym razem, gdy chodziłem do Muzeum Sztuki. Wykonany zazwyczaj w odcieniach czerwieni i żółci, „Zwiastowanie” pokazuje matowowłosą Mary, siedzącą na łóżku i patrzącą przez pokój na wybuchającą część ognia. Przypomina niemal brylantowe cięcie w fakturze czasu. Na tak niezliczonych płótnach Zwiastowania pojawia się niebiański posłaniec ze skrzydłami, blaskiem, normalną falbanką. Skórzany traktor łapie jednak coś innego, niezwykłego doświadczenia.
Pontecorvo, w swój podstawowy i cierpliwy sposób, skupiając się na szorstkości otaczającej sceny, tak jak trójwymiarowość ludzi tamtego świata, osiąga dokładnie to samo. Jest jeden układ, w którym dzieci mają sen o dołach nieszczęścia, a to nie działa tak blisko, jak reszta. Jest naprawdę wymagający, z krzykami, kulami ognia i zadymionym, zaciemnionym niebem. W przeciwieństwie do reszty filmu, krzyczy laboratorium upiększeń i nie ma dużej części siły kobiety w białym płaszczu spacerującej po polu.
Opowieść o „Matce Bożej Fatimskiej” była wielokrotnie opowiadana wcześniej, a najbardziej godną uwagi jest adaptacja Warner Brothers z 1952 roku „Cud Matki Bożej Fatimskiej”. Filmy oparte na wierze to ta sama stara rzecz, a zwyczaj kontynuuje się z filmami takimi jak „Pasja” autorstwa Malicka i „Cichy” Martina Scorsese (by podać kilka przykładów). „Fatima” właściwie traktuje przekonania, ale też właściwie postrzega ludzkość.
